«حلیم جُم» در هرمزگان؛ روایتی از سه قرن دلدادگی به امام حسین (ع)

به گزارش ندای زاگرس و به نقل از ایرنا، پخت حلیم در خمره‌های گِلی و جُم (ظرفی سفالی) در واقع میراثی ثبت شده با قدمتی بیش از ۳۰۰ سال است که جوانان هیاتی و سایر بزرگان فین از روز اول محرم تا ۱۰ روز، با نوحه خوانی و ذکر مصیبت امام حسین(ع) و صلوات بر محمد و آل محمد خمره‌های سفالی جم را آغشته به گِل می‌کنند و حلیم را بار می‌گذارند.

این حلیم دوش به دوش و نسل در نسل در منبرهای (حسینیه) شاخص فین همچون منبر «شیخ غلام محمد حاج علی»، «خضر»، «قتال یا ولی‌الله»، «کَل تراب یا پاقلعه» و «منبر کَل خیری منسوب به خانواده جعفری‌ها» پخت می‌شود.

فینی‌ها خمره‌های سفالی برای پخت حلیم را از لشتغان بندرخمیر که در گذشته مرکز سفالگری استان هرمزگان بوده، خریداری کرده و بدنه بیرونی آن را گِل مالی می‌کنند و سپس در چاله‌هایی که از قبل تعبیه‌شده، گِل می‌گیرند تا خمره ثابت بماند و تکان نخورد.

جُم، خمره‌ای (ظرفی سفالی که قدیم برای ذخیره آب استفاده می‌شد)، به بلندی حدود یک متر و به شکل مخروط است که برای تهیه حلیم به ترتیبی خاص آن را گل اندود می‌کنند که گفته می شود این کار هنگام آتش روشن کردن برای بارگذاری این خوراکی، از ترکیدن خمره سفالی جلوگیری می کند.

تعداد خمره های پخت حلیم بین چهار تا پنج عدد است؛ (البته هر هیات و حسینیه بین پنج یا ۶ خمره دارد ) که دوسوم آن را از آب پر کرده و بعد از این که آب ولرم شد یا به درجه جوش رسید حدود پنج کیلوگرم بلغور گندم (بسته به حجم خمره) به آن می‌افزایند.

«زنان و دختران فینی از قبل گندم‌ها را برای پخت حلیم پاک و خیس می‌کنند و معتقدند از این مراسم که همراه با ذکر مصیبت اهل بیت(ع) است، حاجت‌ها می‌گیرند.»

هیزمی هم که برای بار گذاشتن حلیم استفاده می‌شود از چوب( کنده) درخت نخل و یا تافال (نوعی چوب خشک) است که با فاصله در کنار خمره‌ها قرار می‌دهند.

سرآشپزان کار بلد فین، پخت حلیم را از بامداد (صبح زود) زیرنظر افراد باتجربه و مردان بزرگ هیات شروع می‌کنند تا به تدریج پخته و به اصطلاح جا بیافتد که این روند تا عصر ادامه پیدا می کند. برای هم زدن حلیم نیز از چوب (سبز ) درخت نخل(خرما) استفاده می‌شود.

باتوجه به این که زمان زیادی برای پخت نیاز است به صبر فراوانی احتیاج دارد.

چندین نفر از زمان بارگذاری تا آماده شدن حلیم آن را با کف‌گیر چوبی هم می‌زنند تا ته نگیرید و یا نسوزد که در اصطلاح محلی به این عمل (دار توی حلیم آوردن) می‌گویند.

بسیاری از لغت شناسان نیز معتقدند که نام حلیم از واژه عربی حلیم ریشه حلم یعنی صبر و بردباری گرفته شده است؛ چرا که پخت این نوع خوراک به زمان زیادی نیاز دارد.

حلیمی که داخل جُم و روی آتش چوب و هیزم پخت می‌شود به مراتب خوشمزه‌تر و مطلوب تر از حلیمی است که در داخل دیگ و یا روی اجاق گاز پخته می‌شود، این نوع حلیم طرفداران بیشتری هم دارد.

در زمان عصر که حلیم جا افتاد بیشتر آن بین اهالی محله فین و مناطق همجوار آن توزیع می شود و مابقی نیز هنگام شب بین تعزیه خوان‌ها و عزاداران اباعبدالله الحسین در هیات‌های عزاداری و تعزیه‌خوانی در حسینیه‌ها و مساجد این منطقه تقسیم می شود.

مردم در زمان مقرر و یا عده ای چند ساعتی قبل از پخت در مکان مورد نظر که اقدام به پخت حلیم می شود جمع می شوند و با ملاقه و دیگ هایی که در دست دارند حلیم نذری گرفته وبرای تبرک به خانه می برندو در کنار خانواده می خورند.

بسته به ذوق و طبع افراد، برخی‌ها حلیم را با شکر همزده و می‌خورند و بعضی دیگر نیز به آن نمک و دارچین و حتی روغن اضافه می‌کنند.

مخلوط اصلی پخت حلیم سنتی از گوشت گاو یا گوسفندی و گندم یا بلغور گندم است که برای بهم زدن آن از چوب درخت خرما استفاده می کنند تا حلیم ته نگیرد و خوشمزه و خوش طعم شود و آشپزان نیز با صلوات و ذکر این حلیم را پخت می کنند.

بساط حلیم‌پزان در فین در پایان روز دهم محرم برچیده می شود و خمره های جم از زمین بیرون کشیده، شسته شده و به انبارهای حسینیه‌ و تکایای آن محل منتقل می شود و «هیهات تا محرمی دیگر».

منطقه فین در ۹۵ کیلومتری شمال بندرعباس از توابع استان هرمزگان واقع است.