درختان کهنسال خراسان شمالی چشم به راه گردشگران بهار

خراسان شمالی یکی از استان هایی است که کهنسال ترین درختان را در کشور دارد، جاذبه ای منحصر به فرد که می تواند طبیعت گردان بسیاری را به سمت خود بکشاند.
این درختان را می توان در بجنورد، شیروان، اسفراین و شهرستان های دیگر هم دید، درختانی که هر از گاهی در آتش بی دقتی مردم سوخته اند اما دوباره رشد کرده و قامت راست کرده اند.
نمونه ای از این درختان را در منطقه حصار شیرعلی بجنورد می توان دید، شاه توتی چند صد ساله که با ابهت تمام ایستاده است و با غرور در این منطقه خودنمایی می کند، درختی که به ثبت ملی رسیده اما از حفاظت بهره چندانی نبرده و توت ملکش هم که به گفته اهالی ۴۰۰ سال دارد، تا کنون نتوانسته در فهرست آثار ملی جایی دست و پا کند.

** ۷۰۰ ساله یا جوان تر
یکی از ساکنان حصار شیرعلی بجنورد در مورد درخت کهنسال شاه توت می گوید: اگرچه مردم محلی معتقدند این درخت ۷۰۰ ساله است اما کارشناسان میراث فرهنگی استان عمر این درخت را ۲۰۰ سال برآورد کرده اند.
وی می افزاید: هنگامی که کارشناسان میراث فرهنگی برای ثبت این درخت اقدام کردند، تاکید داشتند که این شاه توت زیبا، نخستین درخت از این گونه است که در فهرست آثار طبیعی به ثبت رسیده است.
وی می گوید: البته این درخت در محوطه تاریخی باغ فواره هم قرار دارد، که در زمان ناصرالدین شاه قاجار، توسط حاکم وقت منطقه، یارمحمدخان شادلو، ساخته شده بود و اکنون دیگر اثر چندانی از آن باقی نمانده است.
وی با استناد به شنیده های خود می افزاید: هنگام ثبت درخت، به اذعان اعضای کمیته ثبت آثار طبیعی، در بین تعداد معدودی درخت شاه توت کهنسال کشور، شاه توت حصار از نظر سن و زیباشناسی ویژه بود و همین ویژگی ها باعث شد در فهرست آثار ملی به ثبت برسد.

** جذاب و گمنام
یکی از طبیعت دوستان بجنورد هم می گوید: متأسفانه در مورد درختان کهنسال استان اطلاع رسانی خوبی صورت نگرفته است و حتی بسیاری از مردم استان هم در مورد درختانی که گاه بارها و بارها از زیر سایه آن ها عبور کرده اند، اطلاع چندانی ندارند.
احسان حافظی با تاکید بر ضرورت فرهنگ سازی در مورد حفظ آثار و میراث فرهنگی می افزاید: اگر مردم در مورد این درختان و ویژگی های آنها اطلاعات کافی داشته باشند طبیعی است که برای نگهداری آنها هم تلاش خواهند کرد.
وی می گوید: بسیاری از مردم حتی نمی دانند که درختانی با عمر هزار ساله در استان داریم و نهادهای متولی هم برای معرفی این ذخایر ارزشمند استان اقدامات کافی انجام نداده و نمی دهند.
یک کارشناس محیط زیست نیز به گونه های منحصر به فرد درختان خراسان شمالی اشاره کرده و می گوید: خراسان شمالی از قدیم ترین زیستگاه های ارس، زالزاک و فندق وحشی است.
اکبر قدیمی می افزاید: حدود ۴۰۰ هزار هکتار از عرصه های طبیعی خراسان شمالی به این گونه اختصاص دارد و درختان ارس قدیمی در استان نیز زیاد است.
وی، یکی از مولفه های حفاظت از زیستگاه های طبیعی را اطلاع رسانی و فرهنگ سازی دانسته و می گوید: افراد کمی از ارزش و قدمت درختان اطلاع دارند و همین سبب شده تا نگهداری و حفاظت از این درختان مشکل شود و این در حالی است که متولی حفظ و حراست از درختان هم مشخص نیست.
وی بر این باور است که بسیاری از آتش سوزی هایی که در پای این درختان اتفاق می افتد ناشی از بی توجهی و بی اطلاعی مردم است، می افزاید: فرهنگ سازی نخستین حرف را در حفاظت از این میراث طبیعی می زند.
به گفته قدیمی، اگر چه در شهرها، شهرداری ها باید برای حفاظت از درختان کهنسال وارد عمل شوند و در دیگر مناطق، محیط زیست و منابع طبیعی، ولی این اتفاق نمی افتد و معمولا در روستاها دهیاری ها برای حفاظت از این میراث طبیعی اقدام می کنند.

** ثبت ملی ۴۲ درخت خراسان شمالی
به گفته معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی، درختان کهنسال از مهم ترین جاذبه های طبیعی این استان هستند.
علی مستوفیان با بیان اینکه خراسان شمالی جاذبه های بی شمار طبیعی دارد، اظهار می کند: جای جای این استان دارای میراث فرهنگی مانند بناها و محوطه های تاریخی تا درختان کهنسال است.
وی با بیان اینکه در این استان ۴۲ درخت کهنسال شناسایی شده است، می افزاید: این درخت ها به ثبت ملی نیز رسیده اند.
مستوفیان با بیان اینکه زیستگاه های طبیعی استان محل رشد انواع گونه های گیاهی است، می گوید: خراسان شمالی ذخیره گاه ارس نیز هست و کهنسال ترین درخت ارس استان، با ۲۷۰۰ سال در منطقه سرانی، در نوار مرزی شهرستان شیروان با ترکمنستان قرار دارد.
وی از درخت ارس درتوم و عزیر آرچه استرخی نیز نام برده و تصریح می کند: ارس درتوم ۱۰۰۰ ساله است و سن ارس گرمه به ۱۲۰۰ و ارس استرخی به ۲ هزار سال می رسد.
وی از درختانی مانند گردوی ۴۰۰ ساله و چنار سوخته اسفراین که ۳۵۰ سال قدمت دارند نیز یاد کرده و می گوید: چنار کتلی جاجرم هم از دیرینگی ۱۱۵۰ ساله برخوردار است.
وی در مورد حفاظت از این درختان نیز گفت: نگهداری آثار تاریخی و طبیعی نیازمند مشارکت عمومی است و البته یگان حفاظت میراث فرهنگی استان هم از این آثار حفاظت کرده و اگر گزارشی از تخریب و آتش سوزی به دست آنها برسد اقدام می کند اما در این مورد اعتبار خاصی نداریم.
از مجموع یکهزار و ۲۰۰ اثر تاریخی شناسایی شده در خراسان شمالی ۶۳۵ مورد آن در شمار آثار ملی به ثبت رسیده است.
از آثار ملی ثبت شده در این استان، ۵۰۹ اثر تاریخی، ۷۰ اثر ناملموس، ۱۴ مورد اشیای منقول و ۴۲ اثر طبیعی است./ایرنا