رقابت سیاسی ، اتهام ها و هتاکی ها

برخی مناقشه‌های لفظی در فضای سیاسی هفته گذشته نشان می‌دهند که در سپهر سیاسی ایران، هنوز هستند افرادی که بدون توجه به پیامدها، جملات و عباراتی را بر زبان می‌آورند که شایسته جایگاه آنان نیست. با این حال هنوز احزاب و تشکل‌های سیاسی هیچ برنامه‌ای برای مدیریت این اقدامات ندارند و قوانین محکم و مشخصی برای برخورد با برخی بداخلاقی‌ها و بد زبانی‌هایی که از سوی فعالان سیاسی صورت می‌پذیرد نیز به وجود نیامده است.

افزایش بداخلاقی‌ها سیاسی و نزدیکی زمان انتخابات

برخی بداخلاقی‌ها، شایعه‌پراکنی‌ها و اتهام‌زنی‌هایی که این روزها از سوی برخی فعالان سیاسی و در فضای عمومی جامعه به راه افتاده است، نشان می‌دهد که با نزدیکی هرچه بیشتر زمان انتخابات، احتمالا اینگونه اقدامات افزایش پیدا کند.

فعالانی سیاسی بودند که در روزهای گذشته بدون توجه به واقعیت دست به شایعه پراکنی علیه اعضای جناح مقابل خود زدند و حتی به رغم آنکه مشخص شد که ادعاهای مطرح شده از سوی آنان کذب است؛ اما باز هم از افکار عمومی عذرخواهی نکردند.

از یکسو به نظر می‌رسد برخی فعالان سیاسی، با وجود آن که سال‌ها است در سپهر سیاسی ایران مشغول به فعالیت هستند؛ اما خود را ملزم به رعایت اصول و قواعد اخلاق سیاسی نمی‌دانند و از سوی دیگر هم احزاب، جناح‌ها و تشکل‌های سیاسی فعال در ایران نیز هنوز هیچ دستورالعمل و قاعده مشخصی ندارند که بر طبق آن الزامات، اعضا موظف باشند که در چارچوب‌های مشخص اخلاقی به انجام فعالیت سیاسی بپردازند. تجربه نشان می‌دهد که اظهارات بی‌ادبانه و هتاکانه و اتهام زنی‌های بی‌اساس باعث نمی‌شود که یک فعال سیاسی از سوی تشکل یا جناح خود مورد بازخواست قرار گیرد یا طرد شود.

تجربه نشان می‌دهد که اظهارات بی‌ادبانه و هتاکانه و اتهام زنی‌های بی‌اساس، در اغلب موارد باعث نمی‌شود که یک فعال سیاسی از سوی تشکل یا جناح خود مورد بازخواست قرار گیرد یا طرد شود

نکته جالب توجه دیگر هم آن است که اغلب، اعضای جناح‌ مقابل نیز چنین هتاکی‌هایی را مورد پیگیری قرار نمی‌دهند و این موارد را جدی گرفته نمی‌گیرند یا آن که در واکنش، تلاش می‌کنند با همان ادبیات، پاسخ فرد مورد نظر را بدهند. این در حالی است که بیان اظهارات غیراخلاقی و هتاکانه نه فقط به جناح مقابل آسیب می‌زند که بطور کلی فضای سیاسی را نیز مسموم خواهد کرد و چنین اظهاراتی به ضرر همگان است.

شبکه‌های اجتماعی، بستری برای افزایش توهین‌ها

گسترش شبکه‌های اجتماعی و به ویژه دو شبکه اجتماعی «توئیتر» و «اینستاگرام» باعث شده است تا فعالان سیاسی در سراسر جهان بتوانند بسیار آسان‌تر از گذشته با هواداران یا اعضای جناح سیاسی خود ارتباط برقرار کنند و در عین حال با سرعتی بیش از گذشته در قبال اخبار و حوادث واکنش نشان داده یا به اظهارات رقیبان پاسخ دهند.

با این حال حضور در شبکه‌های اجتماعی در بسیاری از مواقع باعث شده است تا فعالان سیاسی در واکنش به اخبار و وقایع سیاسی، بسیار شتاب زده یا احساسی عمل کنند و پیش از آن که فرصتی دست دهد تا صحت و سقم یک خبر مشخص گردد، این فعالان پیام‌ها و اظهارات خود را در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌کنند. همچنین وجود شبکه‌ها باعث شده است تا اظهارات هتاکانه و غیراخلاقی یا اتهام زنی‌ها و شایعه سازی‌ها، با سرعت و گستره‌ی بیشتری در سطح جامعه پخش شوند و امکان ممانعت از انتشار این اظهارات، تقریبا ناممکن خواهد.

شبکه‌های اجتماعی باعث شده‌اند تا در بسیاری از مواقع فعالان سیاسی به صورتی شتاب‌زده یا احساسی، پیام‌هایی را منتشر کنند که در شان یک کنشگر عرصه سیاست نیست.

از همین رو است که فعالان سیاسی بایستی بدانند هر پیامی که از سوی آنان در فضای مجازی منتشر شود، شهروندان به سرعت از آن باخبر خواهند شد. در نتیجه این فعالان سیاسی هستند که بایستی بدانند نباید در در نگارش یک پیام در این شبکه‌ها، شتاب‌زده یا احساسی عمل کنند و باید به دقت محتوا و متن پیام خود را پیش از انتشار مورد بررسی قرار دهند تا از مانع از بروز مشکلاتی شوند که ممکن است انتشار این پیام‌ها به همراه داشته باشد.

نبود احزاب فراگیر، مانعی برای رفتار سیاسی مسوولانه

کارشناسان اغلب بر سر این موضوع که وجود احزاب سیاسی متشکل و فراگیر باعث می‌شوند تا ضمن فعالیت هرچه بهتر و شفاف‌تر اعضا، امکان مدیریت رفتارهای سیاسی فعالان نیز بیشتر میسر می‌گردد، توافق دارند. اگر احزاب به صورت گسترده و فراگیر فعالیت نمایند، ناچار خواهند بود که در قبال رفتار اعضای خود پاسخگو باشند؛ اما در غیاب احزاب و جناح‌ها فراگیر، فعالان سیاسی که اغلب براساس فعالیت‌های فردی یا جریان‌های کلی سیاسی وارد جهان سیاست می‌شوند، خود را در قبال یک نهاد فراگیر، پاسخگو نمی‌بینند و از همین رو رفتارهای آنان قابل مهار نخواهد بود. در حالی که اگر یک فعال سیاسی از طریق یک کانال حزبی وارد صحنه سیاست شود، ناچار است در برابر حزب خود پاسخگو باشد و در صورت هرگونه رفتار خارج از عرف، به سرعت توسط حزب کنار گذاشته خواهد شد.

همچنین به نظر می‌رسد که برخی از فعالان سیاسی در جهان امروز، هویت خود را در هتاکی، بدزبانی، تهمت‌زنی‌های بی‌اساس و دروغ پراکنی در فضای مجازی تعریف می‌کنند. نمونه مشهور چنین افرادی «دونالد ترامپ» رییس جمهوری آمریکا است که پیام‌های شتابزده، توهین آمیز یا آمیخته به دروغ تهمت وی بارها با اعتراض فعالان سیاسی، رسانه‌ای و شهروندان عادی کشور خود مواجه شده است. با این حال باید گفت الگوی رفتارهای ترامپ‌گونه در شبکه‌های اجتماعی، در حال تکثیر در میان فعالان سیاسی در سراسر جهان است و بسیاری از این فعالان تلاش دارند تا با الگو برداری از چنین رفتارهایی، برای خود شهرت بیشتری در فضای سیاسی دست و پا کنند. واقعیت آن است که احزاب، جناح‌ها، جریان‌ها و جبهه‌های سیاسی در ایران، اغلب تنها در دوران انتخابات‌ها فعال می‌شوند و تجربه نشان داده است که جناح‌ها یا جبهه‌های سیاسی، مدتی پس از انتخابات، به حاشیه سیاست رفته و در بسیاری از مواقع، فعالان سیاسی نه تنها دیگر خود را وابسته به جبهه سیاسی که از طریق آن مسوولیتی را به دست گرفته‌اند نمی‌شوند که حتی ممکن است در عمل با جناح مقابل ائتلاف نمایند. جالبتر آنکه بسیاری از فعالان سیاسی در ایران، در انتخابات با برچسب مستقل وارد عرصه شده و به صورت کلی به هیچ جناح یا گروهی در قبال رفتار خود پاسخگو نیستند. بر همین اساس امکان مدیریت رفتار این افراد نیز از سوی هیچ جریانی ممکن نیست.

با وجود قوانین مشخصی که در مواردی چون نشر اکاذیب، افترا، تهمت یا فحاشی وجود دارد؛ اما گویا که فعالان سیاسی ترجیح می‌دهند به جای دست زدن به اقدامات قانونی برای برخورد با چنین مواردی یا ارجاع پرونده بطور مثال یک نماینده مجلس هتاک به هیئت نظارت بر رفتار نمایندگان، از برخورد قانونی با این موارد چشم پوشی کنند و به شیوه‌ای مشابه و در زمان مناسب، مقابله به مثل نمایند. برخی فعالان سیاسی هم که به نظر می‌رسد از حمایتی آهنین برخوردارند و هرگونه تلاشی برای برخورد با نشر اکاذیب یا توهین‌های صورت گرفته از جانب اینگونه افراد نیز به بن بست خواهد رسید.

با این حال بایستی یک نکته را در نظر گرفت: حضور در میدان سیاست، اصول کلی خود را دارد که حفظ ادب و متانت و همچنین رعایت اصول قانونی و اخلاقی، جزوی لایتغیر از نمونه رفتارهایی هستند که تخطی مکرر از آن‌ها، بالاخره روزی پاسخ خواهد گرفت و در نهایت در صورت گسترش این رفتارها، نه تنها اتهام زننده یا متهم، که همه بازیگران این میدان هستند که از چنین اقدامتی متضرر خواهند شد. اقداماتی که دستکم در شرایط فعلی به نظر نمی‌رسد گروهی قصد پایان دادن به آن را داشته باشند./ایرنا- بهروز اشرف سمنانی